Historisch vooronderzoek naar explosieven: Een vergeten Artillerieduel in Valkenburg

Een historisch vooronderzoek naar explosieven bestaat in de praktijk meestal uit twee onderdelen, het analyseren van bronnen en de luchtfotoanalyse. Vaak is dit een proces van het verzamelen van feiten uit boeken, archieven en websites waarna zoveel mogelijk deze feiten worden bevestigd door middel van een luchtfotoanalyse. Het kan gebeuren dat er op de luchtfoto’s feiten worden waargenomen die echter niet in de bronnen staan. Hierbij kan worden gedacht aan kraters van noodafworpen, of verdedigingswerken buiten de bebouwde kom. Als er immers geen getuigen zijn, dan wordt het niet opgeschreven. Piloten deden ver van altijd de moeite op te schrijven waar hun bommenlast was gevallen, vooral als dit een noodafworp betrof omdat ze in de wanhoop tijdens een luchtgevecht hun bommen lieten vallen. En voor de verdedigingswerken aangelegd door de Duitsers zijn vaak maar beperkte bronnen, de Duitse soldaten zelf hebben immers maar weinig bronnen achtergelaten en als het in een boerenveld lag werd er vaak niet veel meer mee gedaan dan het dichtgooien door een lokale boer.

Soms gebeurt echter het omgekeerde, er zijn wel feiten bekend uit de literatuur, maar er is in het onderzoeksgebied niets te zien op de luchtfoto’s. Een geval hiervan het vooronderzoek te Valkenburg. Hierbij werd de noordelijke heuvel van de stad onderzocht. Uit bronnen kwam informatie dat hier een groots artillerieduel heeft plaatsgevonden. De Duitsers hadden zich op en rond de noordelijke heuvel ingegraven en bestookten vanuit daar de geallieerden die de stad binnentrokken. Als antwoord vuurde de geallieerde artillerie terug. Een combinatie van artillerie- en grondaanvallen heeft uiteindelijk de Duitsers kunnen verslaan. De aanwezige Amerikaanse troepen beschreven het als het zwaarste gevecht sinds Frankrijk. Toch was er niets zichtbaar op de luchtfoto’s. Mogelijk is dit omdat het gebied bebost was, mogelijk ook omdat de luchtfoto’s van slechte kwaliteit waren. Uiteindelijk is dankzij beschreven bronnen en een foto toch het getroffen gebied vastgesteld. Er werd namelijk een foto van een Pak 40 voor de Villa Leeuwenhorst aangetroffen. De locatie van deze Pak 40 is achterhaald. Dit door middel van Google Earth, logisch denken en militair inzicht. Hetzelfde is gedaan voor andere beschreven locaties. Een combinatie van literatuur die het getroffen gebied beschreef, inzicht en het gebruik van luchtfoto’s om omliggende schade en de locaties van (niet meer bestaande) straten te achterhalen heeft geleid naar een verdacht gebied.

Foto bijschrift: De Pak 40 in de tuin van de villa Leeuwenhorst. Op de achtergrond zijn huizen zichtbaar. De Pak 40 staat nu voor het gemeentehuis van Valkenburg nadat deze in 1989 werd teruggevonden!